ΕΦ4. Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης

Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης ἀνήκει στήν ἔνδοξη χορεία τῶν Ἑλλήνων νεομαρτύρων, οἱ ὁποῖοι δόξασαν τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ στά χρόνια τῆς πικρῆς σκλαβιᾶς τῆς Τουρκοκρατίας. Ὀνομάζεται ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης, διότι κατάγεται ἀπό τό Καρπενήσι. Ὀνομάζεται καί ἅγιος Νικόλαος ὁ παντοπώλης, διότι ἐργαζόταν στό κατάστημα τοῦ πατέρα του, ὁ ὁποῖος εἶχε ἕνα μικρό παντοπωλεῖο στήν Κωνσταντινούπολη.

Ὁ ἅγιος Νικόλαος γεννήθηκε στό Καρπενήσι ἀπό εὐσεβεῖς καί φιλόθεους γονεῖς. Προφορική παράδοση διασώζει ὅτι ἦταν βλαστός τῆς οἰκογένειας Καρανίκα. Ἀπό μικρός ὁ Νικόλαος διδάχθηκε τά ἱερά Γράμματα σέ σχολεῖο τῆς περιοχῆς τους ἀπό τόν ἄξιο καί θεοσεβή Δάσκαλο τοῦ Γένους ἅγιο Εὐγένιο τόν Αἰτωλό. Ἀργότερα ἡ φτωχή οἰκογένειά τους μετοίκησε στήν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ ὁ πατέρας του ἄνοιξε ἕνα μικρό παντοπωλεῖο καί ὁ νεαρός Νικόλαος, ἔφηβος 15 ἐτῶν, τόν βοηθοῦσε στό μπακάλικο.

Ἔπρεπε ὅμως νά μάθει καί τήν τουρκική γλώσσα, διότι στό κατάστημα θά συναλλάσσονταν ὄχι μόνο μέ Ἕλληνες, ἀλλά καί μέ Τούρκους. Γιά τήν ἐκμάθηση τῆς τουρκικῆς γλώσσας προθυμοποιήθηκε νά τόν βοηθήσει ἕνας πρακτικός Τοῦρκος δάσκαλος, πού εἶχε κουρεῖο ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τό παντοπωλεῖο τους. Ὁ Νικόλαος μέ τή σπάνια ὀξυδέρκειά του καί τήν ἀφομοιωτική του ἱκανότητα μπόρεσε σέ πολύ σύντομο χρονικό διάστημα νά μάθει καλά τήν τουρκική γλώσσα. Ἡ ἐπιτυχία του αὐτή προξένησε φθόνο στόν δάσκαλό του, ὁ ὁποῖος σοφίστηκε ἕνα πονηρό τέχνασμα, γιά νά τόν κάνει νά ἀρνηθεῖ τήν πίστη του.

Μιά μέρα μπροστά καί σέ ἄλλους καλεσμένους τοῦ ἔδωσε νά διαβάσει δυνατά ἕνα μάθημα – κείμενο στά τουρκικά. Ὁ Νικόλαος ἀνυποψίαστος τό ἀπήγγειλε χωρίς κανένα λάθος, ἀλλά καί χωρίς νά γνωρίζει ὅτι αὐτό πού διάβαζε ἦταν ὁμολογία τῆς μουσουλμανικῆς πίστεως («σαλαβάτι»). Τότε οἱ παρευρισκόμενοι πανηγύρισαν μέ ἀλαλαγμούς καί τοῦ ἔδωσαν συγχαρητήρια, διότι δήλωσε ἐπίσημα ὅτι ἔγινε Μουσουλμάνος. Ὁ Νικόλαος πανέξυπνος κατάλαβε τήν πλεκτάνη πού τοῦ ἔστησαν καί ὁμολόγησε μέ θάρρος τήν πίστη του στόν Χριστό λέγοντας: «Ἐγώ πάντοτε ὑπῆρξα καί εἶμαι Χριστιανός. Οὐδέποτε ἀρνήθηκα, οὔτε πρόκειται νά ἀρνηθῶ τήν πίστη μου»!

Αὐτοί ὅμως ἐπέμεναν νά ὑποστηρίζουν ὅτι ἔγινε Μωαμεθανός, καί τόν ὁδήγησαν στόν καϊμακάμη (δικαστή), λέγοντας: «Αὐτός ἐδῶ ὁ Νικόλαος ἔκανε ὁμολογία τῆς μουσουλμανικῆς πίστεως διαβάζοντας μπροστά μας τό “σαλαβάτι”. Καί τώρα λέει ψέματα ὅτι εἶναι Χριστιανός». Ὁ Νικόλαος ἐπανέλαβε καί μπροστά στόν ἀνακριτή τήν ἴδια θαρραλέα ὁμολογία πίστεως: «Ἐγώ εἶμαι Χριστιανός. Οὐδέποτε ἀρνήθηκα, οὔτε πρόκειται νά ἀρνηθῶ τήν πίστη μου»! Ὁ δικαστής τοῦ εἶπε: «Ἐπειδή διάβασες τό “σαλαβάτι”, ὑποχρεοῦσαι νά γίνεις Μωαμεθανός! Ἀλλά μή φοβᾶσαι. Ἐγώ θά σέ πλουτίσω μέ τιμές καί θά σέ δοξάσω». Ὁ Νικόλαος τοῦ ἀπάντησε: «Ἐγώ Χριστιανός εἶμαι καί τόν Χριστό μου πιστεύω γιά ἀληθινό Θεό. Οἱ τιμές καί τά ὀφίκια (τά ἀξιώματα) πού μοῦ τάζεις, δέν μοῦ χρειάζονται. Ἐγώ τόν Χριστό μου δέν Τόν ἀρνοῦμαι, τόν Χριστό πιστεύω, γιά τό ὄνομά Του θά πεθάνω. Τοῦρκος δέν γίνομαι».

Βλέποντας ὁ καϊμακάμης τήν ἐπιμονή τοῦ Χριστιανοῦ νέου, πρόσταξε νά τόν δέσουν καί νά τοῦ κάνουν περιτομή διά τῆς βίας. Ὁ Νικόλαος ὡστόσο δέν ἔπαυε νά φωνάζει: «Καί ὅλο τό κορμί μου νά τό κατακόψετε σέ λεπτά κομμάτια, οὐδέποτε θά ἀρνηθῶ τόν Χριστό μου. Αὐτόν πιστεύω καί θά Τόν λατρεύω μέχρι τήν τελευταία μου ἀναπνοή».

Ἀγανακτισμένος ὁ δικαστής ἀπό τήν ἀντίσταση τοῦ Νεομάρτυρα διέταξε νά τόν μαστιγώσουν καί νά τόν κλείσουν στή φυλακή. Ἐκεῖ ἔμεινε ὁ μακάριος Νικόλαος γιά 65 ἡμέρες χωρίς φαγητό, συντροφιά μέ τόν Χριστό. Ὅταν τόν ἔβγαλαν ἀπό τή φυλακή, ἔλαμπε ὁλόκληρος ἀπό οὐράνια Χάρι. Ἡ σκέψη του ἦταν στραμμένη στόν Ἰησοῦ Χριστό καί στό Μαρτύριο. Γι᾿ αὐτό καί ἔμενε τελείως ἀπαθής στά νέα ταξίματα καί τίς κολακεῖες τοῦ καϊμακάμη. Ὁ καϊμακάμης συνέχισε νά τόν δελεάζει καί νά τόν ἀπειλεῖ, γιά νά λυγίσει ὁ νέος. Ἀλλά ὁ Νικόλαος φώναξε κάποια στιγμή πρός ὅλους: «Χριστιανός εἶμαι καί Χριστιανός θέλω νά ἀποθάνω. Γιατί βραδύνετε; Μία χάρη σᾶς ζητῶ: Νά μοῦ χαρίσετε, ὅσο πιό γρήγορα, τόν θάνατο!»

Ἀμέσως δόθηκε ἡ διαταγή νά τόν ἀποκεφαλίσουν. Μέ πόση χαρά ὁ Νικόλαος βάδισε τόν δρόμο τοῦ Μαρτυρίου! Σάν νά πήγαινε σέ πανηγύρι. Ἦταν ἡμέρα Δευτέρα, 23 Σεπτεμβρίου τοῦ ἔτους 1672, ὅταν ὁ Νικόλαος ἔκλινε τόν αὐχένα στό σπαθί τοῦ δημίου καί τοῦ ἔκοψαν τό κεφάλι. Ἡ ὁλόλευκη ψυχή του πέταξε στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ καί τό αἱματοβαμμένο σῶμα του ἔπεσε νεκρό κάτω στή γῆ στό Ταχτά Καλέ, ἐκεῖ πού ἦταν τό μπακάλικό τους. «Ὁ Nικόλαος πάντα πωλήσας κάτω, ἐξηγόρασε Xριστόν ἄνω ἐκ ξίφους», στιχούργησε ὁ βιογράφος του.

Γιά τρεῖς ἡμέρες τό νεκρό σῶμα του τό ἔλουζε ὑπερκόσμιο φῶς, οὐράνιο σημεῖο τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐπιβράβευε τόν πιστό δοῦλο του. Κάποιοι εὐλαβεῖς Χριστιανοί, ἀφοῦ ἔδωσαν ἀρκετά χρήματα στόν καϊμακάμη, ἔλαβαν τό σῶμα τοῦ νεομάρτυρα Νικολάου καί τό ἐνταφίασαν μέ δάκρυα καί τιμές στήν Ἱερά Μονή Παναγίας Καμαριώτισσας στή Χάλκη. Σπουδαῖες πληροφορίες γιά τό μαρτύριο τοῦ νεαροῦ Ἁγίου ἔδωσε ὁ τότε γραμματέας τῆς Γαλλικῆς πρεσβείας στήν Κωνσταντινούπολη, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐντυπωσιασθεῖ ἀπό τό σθένος καί τήν πίστη τοῦ ἁγίου Νικολάου.

Σήμερα ἡ τίμια κάρα τοῦ ἁγίου Νικολάου εἶναι θησαυρισμένη στήν Ἱερά Μονή Ξηροποτάμου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Μέρος τῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου βρίσκονται στίς Ἱερές Μονές Γρηγορίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί Τατάρνας τῆς Εὐρυτανίας. Ἡ σιαγόνα τοῦ Ἁγίου βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή Προυσοῦ Εὐρυτανίας. Ἀπότμημα τοῦ ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου βρίσκεται στόν ἱερό Ναό τῶν Εὐρυτάνων Ἁγίων στό Καρπενήσι.

Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης εἶναι πολιοῦχος Ἅγιος τῆς πόλεως τοῦ Καρπενησίου καί ἡ σεπτή μνήμη του ἑορτάζεται στίς 23 Σεπτεμβρίου.

α) Θαυμάζουμε τήν ἁγνότητα, τήν ἀκεραιότητα τοῦ χαρακτήρα, τήν πνευματική ἀρχοντιά ἑνός ἐφήβου ἡλικίας 15-16 ἐτῶν, τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ Καρπενησιώτη! Ἔλαμψε σάν ἀστέρι φωτεινό στό πιό πυκνό σκοτάδι τῆς δουλείας (1657-1672)! Καταφρόνησε τόν πλοῦτο, τή δόξα καί τίς ἡδονές πού τοῦ ἔταζε ὁ καϊμακάμης καί μαρτύρησε «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν Πίστη τήν ἁγία», ἀφήνοντας παράδειγμα ἀξιοθαύμαστο καί ἀξιομίμητο! Ὑπάρχει καλύτερο πρότυπο, γιά νά τό προβάλουμε στά μάτια τῶν νέων μας, ἀπό τόν ἅγιο Νικόλαο τόν Καρπενησιώτη, πού τά ἔδωσε ὅλα γιά τήν πίστη του καί γιά τήν πατρίδα του;

β) Ἄν πάει κανείς στήν Ἱερά Μονή Ξηροποτάμου καί προσκυνήσει τήν τίμια κάρα τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ Καρπενησιώτη, ὑποκλίνεται μπροστά σ᾿ αὐτό τό παλληκάρι τοῦ Χριστοῦ. Διότι ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης, ὅπως καί ὅλοι οἱ Νεομάρτυρες, εἶναι ὅ,τι ἐκλεκτότερο, ἁγνότερο, ἁγιότερο ἔχει νά παρουσιάσει τό Γένος μας στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας. Κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, οἱ Νεομάρτυρες εἶναι «ἡ δόξα καί τό καύχημα τῆς Ὀρθοδοξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἔλεγχος καί ἡ καταισχύνη τῶν ἑτεροδόξων, τό ἀγλάισμα τῆς Φυλῆς μας». Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης ἔχει πολλή παρρησία πρός τόν Θεό. Νά ἐπικαλούμαστε τίς πρεσβεῖες του γιά τή νεολαία μας καί γιά τήν πατρίδα μας.

γ) Σ’ ἕνα «μαρτυρικό» τροπάριο ἡ Ἐκκλησία ψάλλει: «Μάρτυρες Κυρίου, πάντα τόπον ἁγιάζετε…» Κάθε τόπος, ὅλη ἡ γῆ εἶναι ποτισμένη καί ἁγιασμένη μέ τό αἷμα τῶν ἁγίων Μαρτύρων, πού ἔδωσαν τή ζωή τους γιά τήν πίστη, «ἕνεκεν ἐμοῦ καί τοῦ εὐαγγελίου», καθώς εἶπε ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Καί κάθε τόπος ἔχει «καύχησιν ἐν Κυρίῳ» γιά τούς ἁγίους Μάρτυρές του, πού προβάλλει «εἰς πρεσβείαν» πρός τόν Ἀρχηγό τῆς πίστεως καί Σωτήρα Χριστό. Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης εἶναι τό καύχημα τῆς Εὐρυτανίας, ἐφόσον τό Καρπενήσι εἶναι ἡ γενέτειρά του. Εἶναι τό καύχημα τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐφόσον στήν Κωνσταντινούπολη ἔζησε καί μαρτύρησε. Εἶναι τό καύχημα τῆς πατρίδος μας, ἡ ὁποία εἶναι χώρα Ἁγίων καί Μαρτύρων. Κι ἐμεῖς νά βαδίζουμε στά ἴχνη τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ Καρπενησιώτη καί τῶν λοιπῶν Ἁγίων τοῦ τόπου μας.

Εἴθε νά ἐμπνευσθοῦμε ἀπό τό γενναῖο παράδειγμα τοῦ ἁγίου ἔνδοξου νεομάρτυρα Νικολάου τοῦ παντοπώλη. Καί ἀκολουθώντας τά ἴχνη του, νά φανοῦμε ἀντάξιοι συνεχιστές τῆς αὐταπαρνήσεώς του, ἀγαπώντας τόν Χριστό καί φανερώνοντας τήν ἀλήθεια καί τό φῶς Του στούς πνευματικά σκοτεινούς καιρούς μας, ὥστε νά σώζεται ὁ κόσμος, νά λαμπρύνεται ἡ Ἐκκλησία καί νά δοξάζεται ὁ ἅγιος Τριαδικός Θεός.

ΥΓ. Τό θέμα αὐτό, κατά προτίμηση, νά γίνει τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2025.

«Ἐφυτεύθης ὡς ρόδον πανευωδέστατον, ἐν ταῖς αὐλαῖς τοῦ Κυρίου, μάρτυς Νικόλαε, καί ἐποτίσθης δαψιλῶς ρείθροις αἱμάτων σου, εὐωδιάζεις δέ τερπνῶς τάς διανοίας τῶν πιστῶν, διό σοι θερμῶς κραυγάζω, τό δυσειδές τῆς ψυχῆς μου, ὀδμαῖς χαρίτων σου καταλάμπρυνον».

Θεῖον βλάστημα, Καρπενησίου, ἄνθος εὔοσμον, τῆς Ἐκκλησίας, ἀνεδείχθης νεομάρτυς Νικόλαε, σύ γάρ ἀνδρείῳ φρονήματι ἤθλησας, καὶ τῆς ἀπάτης καθεῖλες τό φρύαγμα, καί νῦν πρέσβευε, Κυρίῳ τῷ σέ δοξάσαντι, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.

Μαρτυρίου ἤνυσας, ἀνδρειοφρόνως τούς ἄθλους, ἐν ἀκμῇ νεότητος, καταβαλών τόν βελίαρ, ὅθεν σε, ὁ Ἀθλοθέτης στεφάνῳ νίκης, ἔστεψεν, ὡς ἀριστεύσαντα, Νεομάρτυς, Ὅν Νικόλαε δυσώπει, ἡμῖν δοθῆναι, πταισμάτων ἄφεσιν.

Τόν Καρπενησίου κλεινόν βλαστόν, καί τῆς νεολαίας θεοφώτιστον ὁδηγόν, τῶν Νεομαρτύρων τόν μέγα ἀριστέα, Νικόλαον τόν Νέον, ὕμνοις τιμήσωμεν.